Có những kiểu “mù văn hóa" tác hại không kém gì trình độ dân trí thấp nhưng nhiều cộng đồng không ý thức được sự tồn tại của nó. Đây là vấn đề mà các quốc ra đều gặp phải và thực chất mỗi người trong chúng ta đều có ít nhất một kiểu “mù” trong số 20 kiểu mù dưới đây.
Mù kiến thức nông nghiệp
Tình trạng này thường xảy ra đối với những người dân sống ở thành thị. Nếu một người dân thành phố đọc được thông tin “90% đất nông nghiệp mất vì hạn hán”, họ sẽ vẫn bang quan bởi họ không hiểu hết vai trò của nghề nông, về sự phụ thuộc chặt chẽ của con người vào nông nghiệp. Vì vậy mà nhiều người không biết bảo vệ đất đai khiến diện tích đất ô nhiễm, sa mạc hoá ngày càng gia tăng và diện tích đất nông nghiệp ở các quốc gia ngày càng thu hẹp.
Mù tin học
Đây là một dạng phổ biến của mù công nghệ. Có những người không biết sử dụng máy tính ở trình độ cơ bản dù đã được hướng dẫn cách sử dụng, họ thường găp nhiều khó khăn cản trở trong cuộc sống, để lỡ nhiều cơ hội tìm việc, khó cải thiện năng xuất và chất lượng công việc mà mình đang làm. Thậm chí mù tin học được coi là một dạng khuyết tật của con người trong cuộc sống số hôm nay.
Mù phân tích
Một người có thể hiểu được những gì mình vừa đọc xong nhưng không thể phát hiện ra những thông tin không thoả đáng, thiếu chính xác. Những người cả tin này dễ dàng tin vào thông tin được đưa ra. Họ trở thành đối tượng lừa đảo của những chiêu trò truyền thông, câu khách, và thậm chí còn là mục tiêu béo bở của những kẻ chuyên lừa đảo trên mạng.
Mù văn hoá
Mỗi chúng ta được sinh ra trong một môi trường văn hoá nhất định. Mù văn hoá là khái niệm dùng để chỉ những người ngơ ngác và lạ lẫm với chính nền văn hoá bản địa của mình. Dấu hiệu của mù văn hoá là hiểu sai hoặc hoàn toàn không hiểu những kiến thức nền cơ bản, những thành ngữ, tục ngữ, ví von được sử dụng trong cuộc sống hàng ngày. Những người như vậy thường cảm thấy bất an, tiêu cực và dễ rơi vào mất cân bằng tâm lý.
Mù sinh thái học Con người có thể ngày càng tách mình ra khỏi thiên nhiên, chủ động cải tạo thiên nhiên để phục vụ những nhu cầu, mục đích của mình nhưng thực chất chúng ta vẫn luôn luôn phụ thuộc vào thiên nhiên và những nguồn tài nguyên của nó. Việc bảo vệ thế giới tự nhiên cũng là cách để bảo vệ cuộc sống của chính chúng ta. Những ai thiếu kiến thức về sinh thái học sẽ dễ dàng có những hành động tiêu cực đối với thiên nhiên, làm gia tăng mức độ phá hoại thiên nhiên để làm lợi nhanh chóng cho bản thân mình.
Mù cảm xúc Những người này không thể hiểu và lý giải nổi những cảm xúc của bản thân và những người xung quanh. Họ không nhận ra rằng mình đang cư xử giận dỗi hoặc căng thẳng bất thường và vì vậy họ không kịp nhận ra để điều chỉnh hành vi của bản thân. Vì họ không giỏi phán đoán cảm xúc của người khác nên thường buồn vui không đúng lúc đúng chỗ và khiến những người xung quanh thấy khó chịu. Những người này gặp khó khăn trong việc thể hiện bản thân và thường bị coi là lập dị, kỳ quái. Họ có dấu hiệu của chứng rối loạn tâm lý, khi nghe một chuyện buồn, họ có thể phá ra cười dù thật tâm họ rất đau đớn.
Mù tài chính Những người nào thường cảm thấy bồn chồn, lo lắng khi nói tới vấn đề tiền bạc có lẽ đang phải chịu đựng tình trạng mù năng lực quản lý tài chính. Họ tiêu tiền vô tội vạ, dùng tiền lương cả tháng để đi mua những thứ đồ đắt tiền dù các hoá đơn chuẩn bị tới kỳ thanh toán. Họ không tiết kiệm tiền cho tương lai. Rất nhiều người trưởng thành và đặc biệt là ngươi trẻ bị mù năng lực quản lý tài chính. Họ vẫn cảm thấy cầm cự được với cách tiêu tiền của mình nhưng đó là cảm giác bình yên giả tạo. Một người có đầu óc tính toán đáng lẽ sẽ nhảy dựng lên vì lo lắng. Những người mù năng lực tài chính thường chịu cảnh nghèo đói, khổ sở khi về già.
Mù chức năng Khoảng 20% người trưởng thành bị mắc chứng mù chức năng. Họ có thể nghe, đọc và hiểu tốt nhưng phản ứng với thông tin kém. Khi phải nghe những bài phỏng vấn, những bản tin thời sự dài trên truyền hình, họ không hiểu được đại ý của toàn bộ thông tin. Họ có thể vừa nghe thấy người bạn nhắc “Bậu cửa thấp, cẩn thận kẻo cộc đầu”. Họ nghe, gật gù và hiểu nhưng không thể nhắc bản thân cần phải làm gì và ngay sau đó liền bị cộc đầu.
Mù sức khoẻ Những người thuộc nhóm này không thể hiểu nổi những thông tin cơ bản về sức khoẻ, vì vậy họ không tạo được những thói quen tốt cho mình. Những người này dễ dàng tin vào những quảng cáo dược phẩm và những bài thuốc lang băm, vì vậy họ dễ phải gánh chịu những tác hại lâu dài về sức khoẻ. Những bậc phụ huynh mù kiến thức sức khoẻ sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp lên chất lượng cuộc sống của con cái và một phần không nhỏ những ca tử vong ở trẻ sơ sinh là do sự thiếu hiểu biết của cha mẹ.
Mù thông tin Mù thông tin là khi người ta không nhận ra được sự hạn chế trong vốn hiểu biết của mình. Những người mù thông tin sẵn sàng tranh luận về một vấn đề mà khoa học đã chứng minh được từ lâu. họ không nhận ra mình đang trở nên ngốc nghếch khi tranh cái về một việc đã quá rõ ràng đối với những người am hiểu. Những người mù thông tin không nhận ra thiếu sót và hạn chế trong kiến thức của bản thân. Sự thật là hơn 60% người trưởng thành đều rơi vào tình trạng mù thông tin trong nhiều tình huống của cuộc sống.
Mù truyền thông Chúng ta dựa trên các phương tiện truyền thông để thu nhận được nhiều thông tin về thế giới xung quanh. Nhưng các công ty truyền thông vì muốn thu được lợi nhuận cao nhất mà nhiều khi sẵn sàng tung những tin giật gân, lá cải để thu hút một lượng khán giả lớn hơn. Thực tế, thông tin được phản ánh thông qua một phương tiện truyền thông bất kỳ đều có độ lệch nhất định so với những gì diễn ra trong thực tế bởi nó đã được phản ánh qua lăng kính của một cá nhân, một tổ chức và tính khách quan đã bị mất đi ít nhiều. Những người mù truyền thông cũng giống như những người mù phân tích, họ luôn tin vào những điều nghe đươc trên TV và đọc được trong sách báo.
Mù sức khoẻ tinh thần Đây là một dạng của mù sức khoẻ: Khi người ta không ý thức được những bất ổn trong tâm lý của mình và khiến cho hững vấn đề tâm lý gặp phải càng lúc càng trở nên trầm trọng và khó giải quyết. Khi người chồng nghe thấy vợ doạ tự tử mà không lo lắng, hoặc người mẹ thấy con ăn uống thất thường mà nghĩ đó chỉ là một giai đoạn tạm thời rồi sẽ qua, đây là những ví dụ điển hình của mù sức khoẻ tinh thần.
Mù tính toán Những người thiếu khả năng tính toán số học cơ bản sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống hàng ngày. Khi đứng trước quầy thanh toán, họ chỉ biết chờ hoá đơn rồi trả tiền, nếu có sai sót nào trong bảng giá như chai sữa tươi bị đội giá lên gấp đôi, họ vẫn sẽ điềm nhiên trả tiền mà không nhận ra mình đang là nạn nhân. Dù những trường hợp như thế này tương đối ít, nhưng hơn 50% những người trưởng thành đều rơi vào trạng thái mù tính toán một lúc nào đó trong cuộc sống
Mù chủng tộc Đây là tình trạng không hiểu thấu đáo những vấn đề liên quan tới chủng tộc và nạn phân biệt chủng tộc. Một học sinh da màu luôn đinh ninh mỗi khi bị trượt một môn nào đó rằng mình trượt vì giáo viên môn đó không ưa người da màu hoặc những người luôn nghĩ rằng “người phương Tây tài giỏi”, “người da trắng giàu có thượng lưu” đều rơi vào nhóm mù chủng tộc này. Họ dễ dàng tin vào những định kiến và không muốn gia tăng hiểu biết của bản thân.
Mù chữ Đây là dạng mù phổ biến nhất mà mọi người biết đến. Có vài cấp độ mù chữ khác nhau nhưng nhờ vào chính sách xóa mù chữ ở nhiều quốc gia mà số lượng người mù chữ đã giảm đi đáng kể trong 50 năm qua. Giờ đây, người dân ở những quốc gia nghèo nhất cũng có được một cuộc sống an toàn và tốt đẹp hơn bởi họ có thể đọc được hướng dẫn sử dụng thuốc và không uống nhầm phải chai thuốc có ghi “Độc dược”.
Mù khoa học Khoa học là cái khung vững chãi kiến tạo nên cuộc sống của con người. Cho tới nay, khoa học càng lúc càng tiến gần tới chân lý và thường giúp cải thiện cuộc sống con người. Tuy vậy, trong cuộc sống hàng ngày, nhiều khi kiến thức của chúng ta không đủ để lý giải về một hiện tượng nào đó dẫn tới việc ta suy nghĩ thiếu khoa học, thậm chí là phản khoa học. Tuy vậy, những người cứ mở miệng ra là nói “khoa học đã chứng minh rồi”, “các nhà khoa học nói thế” cũng chưa chắc đã am hiểu về khoa học hơn bạn.
Mù thống kê Những người này dễ dàng hiểu những con số có cùng bản chất theo những cách khác nhau và hiểu không chính xác. Cũng giống như mù phân tích và mù tính toán, những người mù thống kê khiến mình trở nên ngốc nghếch khi thấy thông tin “tỉ lệ người dị ứng với đậu nành là 10%” và “90% chúng ta không bị dị ứng với đậu nành” là tương đối khác nhau. Ở con số thứ nhất, người mù thống kê thấy lo lắng mỗi khi ăn đậu nành, nhưng với con số thứ hai, họ lại tin rằng mình sẽ rơi vào phần đa số nên cứ vô tư ăn đi. Nhưng thực chất hai con số trên là một. Những người này nếu không tỉnh táo sẽ dễ bị lôi kéo vào trò cờ gian bạc bịp và trở thành con mồi béo bở.
Mù công nghệ Một người mù công nghệ sẽ gặp rắc rối trong việc học cách sử dụng những sản phẩm mới. Học thứ gì đó mới mẻ, đối với người lớn, thường diễn ra khó khăn và chậm chạp nhưng nếu những người này gặp thất bại cả trong những việc đơn giản dù đã được hướng dẫn tận tình, người đó có thể đang mắc chứng mù công nghệ. Không biết cách sử dụng những sản phẩm công nghệ hiện đại khiến những người này khó lòng bắt kịp với cuộc sống hiện đại.
Mù chuyển nghĩa Mù chuyển nghĩa là khi người ta không thể chuyển thông điệp từ hình thức này sang hình thức khác. Ví dụ, một người xem xong một bức ảnh nhưng cảm thấy khó khăn không biết miêu tả lại bằng lời như thế nào hoặc không thể viết vài dòng về nó. Những người này thường gặp vấn đề khó khăn khi phải thu thập và tổng hợp thông tin trong cuộc sống hàng ngày. Giờ đây, khi chúng ta phải không ngừng thu thập thông tin từ các nguồn khác nhau, khả năng tổng hợp thông tin sẽ giúp chúng ta hiểu vấn đề dễ dàng và thấu đáo hơn.
Mù hình ảnh Mù hình ảnh là hiện tượng khi người ta không thể hiểu hoặc xử lý thông tin một cách bình thường nếu nó được truyền phát dưới dạng hình ảnh. Những người này phải cố gắng mới hiểu được ý nghĩa của các dòng chữ trên áp phích hoặc thông điệp được truyền tải bởi hình ảnh poster. Một ví dụ điển hình của mù hình ảnh là khi một chiếc bánh qui vỡ ra làm đôi, một đứa trẻ 2-3 tuổi sẽ nghĩ rằng hai mẩu bánh sẽ nhiều hơn một chiếc bánh quy “lành lặn”.
Theo List
